Druga połowa XIX w. to czas, w którym istniejąca od średniowiecza wieś Rachcin została zasiedlona uciekinierami politycznymi z Wielkopolski. W 1864 r. otrzymali tu "działy ziemi" tworząc "zagrody na nowych siedliskach". Sprowadził ich właściciel majątku Chełmica gen. Wacław Sierakowski. Do dziś spośród tych obiektów zachował się tylko jeden - drewniany Dom Uciekiniera z 1865 r. 

Rachcin-Dom Uciekiniera, Fot. Włocławski Krajoznawczy Klub Rowerowy PTTK "Cyklista", 10.11.2014

Prof. dr hab. Jan Święch (Dziekan Wydziału Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego) wymienia wśród najstarszych wsi na ziemi dobrzyńskiej włości należące do rycerza Boguszy, w tym wieś Rachcin. Te miejscowości cechowały się zwartą zabudową usytuowaną "najczęściej wzdłuż ulicy bądź owalnego placu". Typ zabudowy "w pierścieniu" do dziś widoczny jest w starej części wsi Rachcin. 

Ciekawostką jest istnienie w tej wsi tajnej szkółki pod zaborem rosyjskim. We wstępie do "Kroniki Szkolnej" spisanej w 1938 r. czytamy "wyrobili w sobie mieszkańcy Rachcina czujność i gdy władza rosyjska docierała do wioski hasło trafiało najpierw do potajemnej szkółki (...) i dzieci rozbiegały się w różne strony, kryjąc się po krzakach i parowach, chowając w zanadrzach książki i tabliczki do pisania. Nauczyciel zajmował się jakąś pracą, pomagając gospodarzowi w zajęciach. Nauczycielem tajnej szkółki był Zdański Franciszek staruszek, uczestnik powstania 1863 r. Skazany przez Moskali na wieczną tułaczkę zimę spędzał zwykle w Rachcinie i wkuwał do dziecięcych umysłów abecadło". 

Przy Domu Uciekiniera znajduje się murowana Szkoła Powszechnia postawiona w 1926 r. Jedna z izb Domu Uciekiniera służyła za mieszkanie nauczyciela Kazimierza Zemniewicza (zm. 1941 r.), który przebywał w Rachcinie w latach 1925 - 1938 pozostając w pamięci mieszkańców nie tylko jako nauczyciel, ale również założyciel OSP i budowniczy murowanej remizy w latach 1937-1938. Pod tutejszym krzyżem przydrożnym znajduje się tablica z napisem: "DRUHOM OSP RACHCIN / ŻOŁNIERZOM WOJNY OBRONNEJ POLSKI 1939 R. / Kazimierz Ziemniewicz - Naczelnik - zm. 09.03.1941 r. w obozie Mauthausen / Czesław Misterski - Strażak - zm. 17.09.1939 r. broniąc Warszawy / Józef Mizak - Strażak - poległ walcząc z najeźdźcą / w 75.rocznicę aresztowania Kazimierza Ziemniewicza / kładą w sąsiedztwie placu po remizie, której budową kierował / Rachcin, 18 października 2014 r. / Druhowie / Organizacje / Mieszkańcy. 

Przy Domu Uciekiniera zachowały się również następujące obiekty pochodzące z początków XX wieku: drewniana stodoła, piwnica-ziemianka, gliniana suszarnia owoców. Po drugiej stronie wsi (pierścienia zabudowy) znajduje się gliniana chata z ok. 1900 r.

Opracował Karol Kostrzewski

Bibliografia

E. Kraszewska, Rachcin - zabytkowa chałupa nr 9, Biuletyn Przewodnicki ZW PTTK Włocławek, Nr 37: 1986, s. 15-16. 

Kronika Szkolna, rękopis, 1938 r.

J. Święch, Architektura chłopska ziemi dobrzyńskiej od połowy XVIII wieku do lat czterdziestych XX wieku. Instytut Etnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Toruń 2002, s. 30.